Regio – Dit jaar beheert het Noord-Hollands Archief (NHA) precies honderd jaar de Provinciale Atlas Noord-Holland voor de provincie Noord-Holland. Deze unieke collectie met meer dan 82.000 objecten vertelt het verhaal van onze provincie aan de hand van prenten, tekeningen, kaarten en foto’s. In de tentoonstelling ‘Vereeuwigd. Honderd jaar Provinciale Atlas Noord-Holland’, te zien van 19 oktober 2023 tot en met 20 januari 2024 in de Janskerk in Haarlem, duikt het NHA in de Atlas en toont het haar verborgen verhalen.

De Provinciale Atlas Noord-Holland (PANH) is een unieke beeldcollectie die laat zien hoe Noord-Holland zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld. Objecten van artistieke en documentaire waarde wisselen elkaar af en geven de collectie aanzien en historische diepgang. De provincie vindt het belangrijk de collectie uit te dragen aan de Noord-Hollanders om zo de kennis over de historie van het landschap en de inrichting ervan te delen. Door de collectie voortdurend te onderzoeken en nieuwe verbanden te leggen, komen er steeds weer nieuwe verhalen naar boven.

Onderzoek naar vrouwen in de collectie

Een mooi voorbeeld van zo’n verhaal is de ontdekking van de verborgen maakster van de tekeningen en kaarten van Jacobus Stellingwerf. Tijdens onderzoek naar de representatie van vrouwen in de collectie viel de aandacht op Antonina Houbraken, de echtgenote van Stellingwerf. Aan de verfijnde stijl van de werken is duidelijk te zien dat zij de meeste tekeningen maakte en niet hij. Ook is er gekeken naar hoe vrouwen op de objecten in de collectie zijn afgebeeld; dit wordt getoond in een reeks bijzondere vrouwenportretten in de tentoonstelling.

Een collectie die meegaat met de tijd

Al in de 17e eeuw worden er door liefhebbers zogenaamde ’topografisch-historische atlassen’, verzamelingen van prenten, tekeningen en verhalen, aangelegd. Provinciearchivaris Cornelis Gonnet herkent het belang van dit soort verzamelingen en schaft in 1888 zo’n atlas aan. Het is deze atlas die de kern vormt van de huidige PANH. Sinds 1923 beheert het NHA de collectie in opdracht van de provincie Noord-Holland. De collectie blijft actueel door nieuwe aanwinsten en jaarlijkse documentaire foto-opdrachten.

Publieksactie: Vereeuwig jouw beeld

De collectie kan door iedereen in de beeldbank van het NHA worden geraadpleegd. Continu worden er nieuwe objecten toegevoegd. Om de betrokkenheid van de inwoners van Noord-Holland te vergroten, nodigt het NHA hen uit om een karakteristiek beeld van hun provincie te delen via een uploadtool op de website van het NHA (www.noord-hollandsarchief.nl). De vijf mooiste inzendingen worden opgenomen in de collectie en tijdelijk tentoongesteld in de Janskerk, het publiekscentrum van het NHA.

Praktische informatie

De tentoonstelling is tot en met 20 januari 2024 te zien in de Janskerk aan de Jansstraat 40 in Haarlem. De Janskerk is maandag tot en met vrijdag geopend van 09.00 tot 17.00 uur en iedere derde zaterdag van de maand (21 oktober, 18 november, 16 december en 20 januari) van 09.00 tot 16.00 uur.

Afbeelding:
Doorijzing van het Noordhollandsch Kanaal, Johannes Hermanus Koekkoek, 1830. (Beeld: Noord-Hollands Archief)