Castricum – Midden in de zomervakantie verschijnt de langverwachte advertentie van Kennemer Wonen (SVNK) over de aanmelding bij de woningen van Berg & Bal. Het behoeft geen betoog dat er – zelfs in de zomervakantie – in korte tijd honderden reacties zijn voor zo’n zestig woningen. De aanmeldingen komen van jongeren en spoedzoekers. Daarvoor is een wel heel bijzondere aanmeldingsprocedure opgetuigd.

Door Ans Pelzer

Niet alleen de gebruikelijke toewijzingscriteria (duur van inschrijving, wonen in Castricum, enzovoort) zijn van toepassing, maar extra wordt gevraagd een motivatiebrief te schrijven. Ten minste, dat is duidelijk voor de groep jongeren en spoedzoekers. Er deden al eerder geruchten de ronde dat het zo zou gaan. Raadsleden en betrokkenen vroegen informatie bij de gemeente en Kennemer Wonen. Het leek ook de zegslieden van Kennemer Wonen (SVNK) enkele maanden geleden heel vreemd.

Kan dit ‘gemotiveerd toewijzen’ binnen de Woningwet?

Het korte antwoord is nee. De Woningwet draait er immers juist om dat iedereen zonder onderscheid des persoons in principe in aanmerking komt voor een woning. Met – uiteraard – het in acht nemen van bestaande criteria, waaronder inkomensgrenzen, inschrijfduur en reactie. De Woningwet is niet bedacht om op basis van motivatie iemand een woning te geven. Dat zijn wensen vanuit gemeente en woningcorporaties. De laatste jaren wordt zo nu en dan gebruik gemaakt van een experimentele status. Ja, dat kan zonder dat het in de wet staat. In die experimenten kun je pas bij voldoende (wat is voldoende en wie bepaalt dat?) motivatie een woning krijgen. Het recht op wonen zou het eerste uitgangspunt moeten zijn van gemeenten en corporaties en in al het beleid zichtbaar moeten worden.

Experimenten

Experimenten met motivatietoewijzingen elders in het land zijn vaker bedoeld om gesegregeerde grootstedelijke woonwijken te mengen. Wijken waar veel kwetsbare mensen wonen en/of veel problemen zijn. Soms simpel om arme en rijkere mensen door elkaar plaatsen. In Castricum wil men een ‘community’ maken zoals Kennemer Wonen en de gemeente melden. Dat dit motivatie-toewijzen kan en zal leiden tot verdringing van kwetsbare groepen, behoeft eigenlijk geen betoog. Soms mag toewijzen op basis van motivatie ook als men bijvoorbeeld iemand zoekt die meer taken in een gebouw wil uitvoeren, bijvoorbeeld schoonmaken. Handhaven kan natuurlijk niet.

Gemotiveerd wonen

Je kunt ervan uitgaan dat iedereen die een motivatiebrief schrijft op papier en in werkelijkheid de bedoeling – een goede buur zijn, bereid zijn tot burenhulp enzovoort – onderschrijft. Wie doet dat niet? Voorbeeldbrieven zijn overigens ook op internet te vinden. Welke ‘hogere macht’ bepaalt dan uiteindelijk wie een huis krijgt? Dat is de SVNK en voor de spoedzoekers wordt een eerste selectie gemaakt door Stichting Welzijn Castricum. Daarna bekijkt de SVNK het nog eens. Ook wanneer bewoners zelf de toelating regelen, kan dat in de praktijk tot uitsluiting leiden. De meeste mensen kennen wel de onder jongeren/studenten vigerende praktijk dat je moet hospiteren om in aanmerking te komen voor een kamer. Ook kennen we allemaal de voorbeelden van de jongeren die bij alle kamers afgewezen worden. Zoals een jongere me schrijft: ,,Mijn vriendin, echt een heel leuk mens, werd nergens aangenomen. Dan was ze weer te simpel, dan weer te vlot, enzovoort.’’ Ook zien we in Castricum verschillende leuke jonge mensen die daar nooit tussen komen.

Belangrijk om gebruik te kunnen maken van het experimenteerartikel in de wet is het doel van het project. Een fijn, gezellig woonwijkje maken waar buren naar elkaar omkijken (de community) lijkt geen urgente doelstelling. De jongeren krijgen overigens een vijfjarig contract, dus verloop in de community is gegarandeerd. Die uitzondering voor tijdelijke contracten voor jongeren is toegestaan voor huurders tussen de 18 en 28. Per 1 juli zijn tijdelijke huurcontracten alleen bij uitzonderingen toegestaan en de norm is een vast huurcontract.

Community door woningbouw en gemeente

Een community van bovenaf willen regelen en bouwen. Kunnen mensen dat dan zelf niet? In buurten in en om Castricum doen mensen dat gewoon zelf. Deze vraag hebben we op een zonnige zomeravond voorgelegd aan bewoners van een flat van SVNK in de BUCH-gemeenten (niet in Castricum). Wat vinden zij van toewijzen op basis van motivatie? ,,Nou ja zeg, dat regelen we zelf wel. We helpen elkaar gewoon.’’

Selecteren objectief?

Er is een flinke boekenkast aan wetenschappelijk bewijs dat bepaalde groepen en of persoonskenmerken uit selectieprocedures vallen. Ook al hebben de selectiemakers goede bedoelingen. Deze bewijzen gelden veelal voor sollicitatieprocedures. Het college van de rechten van de mensen bracht twaalf richtlijnen voor transparante selectieprocedures uit bij sollicitaties. Bij sollicitaties gaat het dus vaak mis. Maar hier gaat het om een basaal recht, namelijk een dak boven je hoofd. Het kan niet zo zijn dat je pas bij ‘voldoende motivatie’ een huurwoning kunt krijgen. De Woonbond zegt het zo: ,,In de ideale situatie, zonder woningtekorten en wachtlijsten, kun je het beschouwen als een aanvulling op het woningaanbod. Hier levert het ongelijkheid op voor woningzoekenden.’’

Waarom zo moeilijk doen terwijl de vraag naar woningen zo groot is?

Bronnen melden dat het er vooral om gaat psychiatrische en ex-psychiatrische patiënten buiten de deur te houden. Woningzoekenden hoeven zo’n verleden of heden natuurlijk niet te melden. Wat nu als alle jongeren bij hun aanmelding een psychiatrisch verleden zouden melden? Ze doen moeilijk omdat, weet een andere bron, ze bang zijn voor de reacties van de buurt. Huh? Ik fiets er nog eens een paar keer omheen. Sportscholen, scholengemeenschap en een klein wijkje met woonwagens. Bij de woonwagens ga ik vragen of er bezwaren zijn vanwege de toekomstige bewoners. Stomverbaasd: ,,Neen, onze bezwaren gaan over de hoogte van het gebouw en dat we veel privacy kwijtraken. Dat klopt! Het kleine woonwagengebied wordt overschaduwd door de bouw van de tijdelijke woningen. Maar de nieuwe bewoners? Dat boeit niet.

Op basis van motivatie toewijzen ook voor statushouders?

Aan de negentig nieuwe verblijven bij Berg & Bal valt vooralsnog niks af te dingen: ze voldoen aan bouwkundige criteria. Hoe gaat het met de statushouders? Krijgen de mensen die het langste in de schimmel en andere rommel wonen voorrang? Na een week vragen bij de gemeente komt het volgende antwoord: ,,De werkwijze van toewijzing van woningen aan statushouders (een derde van het aantal woningen, dus dertig) wordt in samenwerking met Kennemer Wonen ontwikkeld. Dit sluit aan bij het streven naar een community waarin de gemeente en Kennemer wonen samen werken.’’ Ook de statushouders moeten dus maar (weer) afwachten wat er tevoorschijn gaat komen.

Taalcoach Marie Kiebert: ,,De mensen die ik begeleid zijn echt wanhopig. Ze kijken uit naar en hopen op Berg & Bal. We hebben allemaal gedacht dat ze voorrang zouden krijgen bij die dertig woningen die bestemd zijn voor statushouders. Dat wordt nu allemaal behoorlijk vaag. En weer wachten, wachten, totdat er een procedure is bedacht. Nu pas! De hoop van mensen is ook gericht op de motie doorstroming die aangenomen werd door de raad. In het antwoord van de gemeente is daar niets over te vinden.’’ Transparante en objectieve criteria van woningtoewijzing in een situatie van extreme krapte op de woningmarkt zijn uiterst belangrijk. Zonder dat rest willekeur. En de gemeenteraad? De raad is niet gekend in dit experiment met woningzoekenden.

Op de foto:
Het plaatsen van de eerste containerwoning bij Berg & Bal eind juni van dit jaar. (Archieffoto: Mardou van Kuilenburg)