Foto boven:
Vakantiewoning in een bunker op vakantiedorp ’t Schuitegat in Bloemendaal (1979). (Foto: Collectie Fotopersbureau De Boer)
Castricum – De bunkers van de Atlantikwall tekenen al tachtig jaar het kust- en duinlandschap van Noord-Holland. Wat gebeurde er na de oorlog met deze betonnen herinneringen? Met niet eerder getoond beeldmateriaal uit de historische collectie van de Provinciale Atlas Noord-Holland en archeologische vondsten van recente opgravingen toont archeologiemuseum Huis van Hilde, in samenwerking met het Noord-Hollands Archief, het naoorlogse gebruik van de bunkers in de nieuwe tentoonstelling ‘Van schuilplaats tot schatkamer. Atlantikwall-bunkers sinds de oorlog’.
,,Ik heb als klein kind zelf nog gespeeld in de bunkers in deze omgeving’’, vertelde burgemeester Ben Tap tijdens de opening van de tentoonstelling. Maar hij benoemde ook hoe de Hollandse koopmansgeest het idee kreeg om er vakantiebungalows van te maken; ,,We hebben er geen last van, dus hoe kunnen we er geld aan verdienen?’’
Herbestemming
‘Van schuilplaats tot schatkamer’ toont aan de hand van vier thema’s hoe we na de oorlog steeds weer voor de keuze stonden wat te doen met dit erfgoed. Het eerste thema behandelt de periode vlak na de oorlog: slopen of laten staan? Onder meer zijn bijzondere tekeningen te zien van kunstenaar Dirk Vis uit 1947, die bunkers vastlegde die op dat moment werden afgebroken. Het tweede thema toont de diverse herbestemmingen van bunkers in de jaren 50 tot 80.
,,Op de foto’s en tekeningen uit de beeldcollectie Provinciale Atlas Noord-Holland is te zien hoe bunkers een herbestemming hebben gekregen als hangplek, vakantiehuisje maar ook als explosievenopslag’’, aldus Anna Lakmaker, samensteller van de tentoonstelling namens het Noord-Hollands Archief. Het derde thema behandelt de ingebruikname van de natuur van het verdedigingserfgoed toen de bunkers bijvoorbeeld schuilplaatsen voor vleermuizen werden. In het laatste thema wordt getoond hoe de bunkers schatkamer zijn geworden van verhalen én archeologische vondsten.
Historische bronnen
Bunkers worden inmiddels gezien als monumenten en steeds meer bunkermusea zien het daglicht. Wytze Stellingwerf, collectiebeheer bij Huis van Hilde: ,,Daar waar de bunkers eerst een pijnlijke herinnering waren aan een zwarte periode uit de geschiedenis zijn het nu historische bronnen geworden waar archeologische vondsten ons fragmenten tonen over het leven in de bunkers tijdens en na de oorlog.’’
Sinds de Tweede Wereldoorlog is ons beeld over, en gevoel bij het verdedigingserfgoed meerdere malen veranderd. Vandaag de dag worden de bunkers van de Atlantikwall gezien als belangrijk cultureel erfgoed en zijn de schuilplaatsen schatkamers geworden voor verhalen én archeologische vondsten. Maar ook nu blijven de keuzes actueel zoals ook uit de lezing van Paula Beentjes over de kunstbunker naar voren kwam: ,,Stel dat de kunstbunker in Castricum niet meer gebruikt wordt voor de opslag van Eye Filmmuseum, gaan we de bunker dan in oude luister herstellen of moeten we de bunkers zien als een mensenleven waarop we de geschiedenis kunnen aflezen?’’
Praktische informatie
De tentoonstelling ‘Van schuilplaats tot schatkamer, Atlantikwall-bunkers sinds de oorlog’ is tot en met 23 februari 2025 te zien bij archeologiemuseum Huis van Hilde in Castricum. Gedurende de looptijd van de tentoonstelling worden er ook wandelingen, fietstochten en lezingen over dit onderwerp georganiseerd. Kijk op www.huisvanhilde.nl voor meer informatie.