Foto boven:
Wethouder Valentijn Brouwer bij het grafmonument van Dr. Jacobi. De eerste geneesheer-directeur overleed in 1916. (Foto: Hans Boot)
Castricum – De begraafplaats op het terrein van het voormalig psychiatrisch ziekenhuis Duin en Bosch kent een eigen geschiedenis. In 1909 werd deze in gebruik genomen. De sluiting vond in 1963 plaats. Daarna werd er weinig meer aan onderhoud gedaan totdat Oud-Castricum zich sterk maakte voor onder andere de renovatie van het grafmonument van Dr. Jacobi, de eerste geneesheer-directeur van het ziekenhuis. Tijdens het afgelopen Monumentenweekend werden er op de begraafplaats rondleidingen gegeven. Wethouder Valentijn Brouwer gaf hiervoor de aftrap.
Door Hans Boot
Ernst Mooij is weliswaar geen vrijwilliger meer van de Stichting Oud-Castricum, maar hij voelt zich nog altijd betrokken bij het wel en wee van het voormalig provinciaal ziekenhuis Duin en Bosch, waar hij ook jarenlang werkzaam was als activiteitenbegeleider. Het was zijn idee om de begraafplaats aldaar onderdeel te maken van het programma voor de Open Monumentendagen op 14 en 15 september. Hij heeft vervolgens de vrijwilligers Gert van der Laan van de Stichting Alkmaardermeeromgeving en Marja Lute van Oud-Castricum geïnstrueerd voor het geven van rondleidingen op het landgoed dat in de loop der tijd een enorme metamorfose meemaakte.
Primaire taak
Onlangs hield Mooij een presentatie in De Duynkant over het ontstaan en verval van de begraafplaats van Duin en Bosch en vertelde onder meer: ,,De begraafplaats bestaat uit een algemeen deel en een rooms-katholiek deel. In beide delen zijn drie klassen te onderscheiden. Er werden zowel patiënten als personeelsleden en hun gezinsleden begraven. Als laatste was dat in 1953 W.E. van Keeken. Hij was hoofd van de economische dienst en medeoprichter van de Bakkumse tennisclub. In 1960 heeft de laatste begrafenis van een patiënt er plaatsgevonden. De begraafplaats kreeg in 2004 de status van rijksmonument en in november 2018 werd deze overgedragen aan PWN. Eigenaar Parnassia vond namelijk dat het in stand houden van een gesloten monumentale begraafplaats niet haar primaire taak was.’’
Kruis
Voor wat het onderhoud betreft, is het volgens Mooij nog zoeken naar een goed evenwicht tussen het behoud van dit cultuurhistorisch erfgoed en het in stand houden van natuurwaarden: ,,Het padenstelsel is gerenoveerd, de laanbeplanting is hersteld en in het ronde middenvak is een nieuwe treurboom geplant. Een bijzonder element is de zogeheten ‘Calvarieberg’. Daarop stond een gietijzeren kruis dat verloren is gegaan. Aan de hand van de fabrieksnaam en het serienummer op het overgebleven voetstuk ben ik via internet aan het zoeken gegaan en vond een catalogus van de fabriek met daarin een afbeelding van het kruis. Het is louter geluk dat daarna een PWN-medewerker een foto vond van een identiek kruis bij een handel in antieke tuindecoraties in West-Vlaanderen. Het kruis werd aangekocht en is na een conserverende behandeling op de heuvel geplaatst.’’
Rondleidingen
De feestelijke opening van de Open Monumentendagen, met als thema ‘routes, netwerken en verbinden’, vond vorige week woensdag plaats en startte onder andere met een korte rondleiding over de begraafplaats van Duin en Bosch met wethouder Valentijn Brouwer. Het afgelopen weekend verzorgden Marja Lute en Gert van der Laan vier rondleidingen op het terrein van Duin en Bosch, inclusief de begraafplaats. Gert liet daarover weten: ,,Alle deelnemers waren verrast over het houtsnipperpad dat het tracé van de trambaan aangeeft. De trambaan is in 1903 vanaf station Castricum naar het Duin en Boschterrein aangelegd voor de aanvoer van bouwmaterialen en later gebruikt voor het vervoer van kolen en personen. Dat de watertoren zo fraai gerestaureerd is en nu als hotelkamer gebruikt wordt, was ook nieuw voor de meesten. Het anatomiegebouw bij de begraafplaats dat gebouwd werd vóór de bouw van de paviljoens, geeft het belang aan dat bij de start van het psychiatrisch ziekenhuis werd gehecht aan pathologisch-anatomisch onderzoek van de hersenen. Bij het bezoek aan de begraafplaats maakten de geschiedenissen van sommige jong overleden kinderen van personeelsleden diepe indruk. Zo is Hendrik Koeman op twaalfjarige leeftijd omgekomen door een ingestorte kuil. Zijn broertje Gerrit was zes jaar toen hij aan een infectieziekte overleed. En Jantje Blei ligt er ook, die op vijfjarige leeftijd is getroffen door een omgevallen radio-antennepaal.’’
Documentatie
Over de geschiedenis van deze bijzondere begraafplaats zijn al artikelen verschenen in het 22e en 37e Jaarboek van Oud-Castricum. Ernst Mooij heeft deze documentatie uitgebreid door het schrijven van een artikel dat in het komende 47e Jaarboek verschijnt. Hierin worden de aanleg- en gebruiksgeschiedenis belicht.