Limmen – Op woensdag 4 mei zal burgemeester Toon Mans om 11.00 uur aan het Amberlint een plaquette onthullen ter gedachtenis aan de verzetsstrijders Jan Bonekamp, Jan Brasser en Hannie Schaft. Alle drie hebben ze in de Tweede Wereldoorlog in Limmen onderdak kunnen vinden wanneer dat nodig was.

Door Kees G. Kroone

Het huidige Amberlint ligt ingeklemd tussen de Pagenlaan, Kapelweg, Westerweg en Dronenlaantje. Het vroegere kleinschalige tuinbouwgebied is inmiddels volgebouwd. In het midden is een bescheiden plantsoen met zitbanken. Daar zal de plaquette geplaatst worden.Naast burgemeester Mans zullen ook Sophie Poldermans (jurist, en groot kenner van onder meer  Hannie Schaft) en Nelson Bult spreken. Zij hebben niet alleen herinneringen aan die zwarte periode uit onze geschiedenis, maar er is ook uitgebreid historisch onderzoek gedaan. Bij de plaquette komt ook een QR-code. Nelson Bult, een zoon van het echtpaar Bult dat onderdak verleende, heeft de tekst hiervoor geschreven. De plek waar de plaquette komt, gaf uitstekende mogelijkheden om mensen veilig te laten schuilen wanneer nodig.

Limmen in de Tweede Wereld Oorlog.

Limmen was in de Tweede Wereld Oorlog een hoofdzakelijk agrarische gemeente van ongeveer 2500 inwoners. Het dorp is in twee helften verdeeld door de Rijksweg. Buiten drie grote bloembollen telende firma’s waren er verder veelal kleine gemengde bedrijfjes actief die tuinbouw met veeteelt combineerden. Limmen bestond daardoor uit veel kleine percelen die door zandwallen, heggen en beken onderling werden gescheiden en verdeeld. Hierdoor boden ze een heel goede mogelijkheid om je te kunnen verschuilen om wat voor reden dan ook. Ook voor het gebied genaamd ‘Amberlint’ was dat zo.

In de Tweede Wereldoorlog maakte het verzet tegen de Duitse bezetting dan ook veelvuldig gebruik van deze mogelijkheid. Ook wanneer de bezetter op zoek was naar jonge mannen voor gedwongen uitzending naar Duitsland, bood dit gebied goede mogelijkheden om te kunnen onderduiken. In het gebied aan de westelijke kant van de gemeente Limmen waren er voor zover bekend een aantal families die zich bezighielden met verzetsacties tegen de Duitse overheersers. Dit waren onder meer de families Hollander, Van Til en Bult. Specifiek voor het gebied waar ‘Amberlint’ nu ligt was dat de familie Bult. De broers Jan en Nico Bult hadden hier een gemengd bedrijf met veeteelt en tuinbouw. Het gezin van Jan Bult en Trijntje Bult-Vennik met hun drie kinderen (zoon Jaap geboren 1937, dochter Bertha geboren 1941 en zoon Nelson geboren 1943) bewoonde de woning aan de Pagenlaan 19.

Onderduikadres

Voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog bood de familie Bult al onderdak aan mensen die om wat voor reden dan ook in Duitsland gevaar konden lopen. Dit waren Joodse mensen of mensen die om andere – veelal politieke – redenen Duitsland moesten ontvluchten. In deze tijd kwam de familie Bult in contact met de Uitgeester Jan Brasser, de latere commandant van het Zaans verzet. Hierdoor werd in de oorlog de woning van de familie Bult een onderduikadres voor veel mensen van dit verzet. Deze verzetsmensen verbleven meestal op tijdelijke basis bij de familie Bult. De bekendste mensen uit het verzet die bij de familie Bult verbleven waren Jan Brasser (‘Witte Ko’), Jan Bonekamp (‘Klein Jantje’) en Hannie Schaft (‘Het meisje met het rode haar’).

Jan Brasser, geboren 1908 in Uitgeest, werkzaam bij de Hoogovens, pleegde al in het begin van de oorlog productiesabotage ter voorkoming van levering van staal aan Duitsland. Jan Bonekamp, geboren 1914 in IJmuiden, werkzaam bij de Hoogovens, pleegde ook productiesabotage met het zelfde doel. Hannie Schaft, geboren 1920 in Haarlem, studente in de rechten, onderbrak haar studie in verband met de gevolgen van de maatregelen van de Duitse bezetter tegen de Joden. Via het Haarlems verzet kwam ze in contact met Jan Brasser en Jan Bonekamp. Hannie Schaft en Jan Bonekamp trokken veel met elkaar op om opdrachten vanuit het verzet uit te voeren. Hierbij maakten zij gebruik van verschillende onderduikadressen, waaronder dat van de familie Bult aan de Pagenlaan in Limmen.

Opdracht tot liquidatie van een politieman

In het voorjaar van 1944 vertrokken ze dan ook op de fiets bij de familie Bult om een opdracht tot liquidatie van een politieman in Zaandam uit voeren. Deze politieman stond bekend als een verrader van vele goede Nederlanders. Tevens was bekend dat hij heel gevaarlijk was. Op de Westzijde in Zaandam troffen zij de politieman. Helaas ging de liquidatiepoging niet volgens plan. De schoten waren niet direct dodelijk, Jan Bonekamp ging terug om het karwei af te maken. De politieman, zelf aangeschoten, zag echter kans zijn pistool alsnog te trekken en raakte de wegfietsende Jan Bonekamp in de rug. Jan Bonekamp, weliswaar zwaar gewond, zag kans om bij mensen aan te bellen. Zij wisten niet wat zij hiermee aan moesten en belden de politie. Het directe gevolg was dat Jan Bonekamp zwaar gewond in handen van de Duitsers kwam. Hij is na zware verhoren overleden.

Hannie Schaft

Hannie Schaft, die Jan Bonekamp niet op de afgesproken ontmoetingsplek aantrof, raakte in paniek en besloot terug naar Limmen te fietsen. Onderweg kwam ze Jan Brasser tegen en vertelde hem het verhaal. Hij raadde haar aan direct naar de familie Bult in Limmen te fietsen. Jan Brasser fietste naar Zaandam om daar te proberen te achterhalen wat er gebeurd was op de Westzijde. Nadat het voor Jan Brasser duidelijk werd dat Jan Bonekamp in handen van de Duitsers was gevallen, is hij doorgefietst naar Limmen. Daar trof hij de zwaar overstuur zijnde Hannie Schaft aan en moest haar het slechte nieuws ook nog meedelen. Omdat niet duidelijk was of Jan Bonekamp iets had losgelaten, kon Hannie Schaft niet langer bij de familie Bult blijven. Ze is toen naar een ander onderduikadres overgebracht. Ook de familie Bult werd aangeraden tijdelijk onder te duiken. Echter Jan Bult zei: ,,We blijven hier, want de dieren moeten verzorgd worden.’’ Dit heeft goed uitgepakt. Achteraf bleek dat Jan Bonekamp niets heeft los gelaten. Ze vonden echter wel een fotootje van Hannie Schaft bij hem.

Gearresteerd en vastgezet

Doordat Hannie Schaft inmiddels ook bekend was bij de Duitsers en door hen gezocht werd – zij had opvallend rood haar – werd besloten haar haar zwart te verven. Hannie Schaft, nog steeds erg overstuur van datgene wat er in Zaandam gebeurd was, werd later ingezet voor eenvoudiger opdrachten. Bij één van deze opdrachten, het verspreiden van illegale kranten, werd ze aangehouden bij een controle. Men vond buiten de illegale kranten ook haar pistool in haar fietstas. Ze werd gearresteerd en vastgezet. De Duisters hadden nog geen idee wie ze gevangen hadden genomen, totdat door uitgroei haar rode haar weer tevoorschijn kwam. Toen werd duidelijk wie ze hadden: Het Meisje met het Rode Haar. Alhoewel de geallieerden en de Duitsers afgesproken hadden geen onderlinge gevangenen meer te doden, hebben ze Hannie Schaft toch op 17 april 1945 in de duinen bij Bloemendaal doodgeschoten. Ze hebben haar daar ter plekke begraven. Later is ze opgegraven en als enige vrouw, in aanwezigheid van het Koninklijk Huis, herbegraven op de erebegraafplaats in Bloemendaal.

Hoogovens

Jan Brasser heeft de oorlog overleefd en bleef tot zijn dood in 1991 bevriend met de familie Bult. In 1946 werd Jan Brasser door koningin Wilhelmina onderscheiden met de Bronzen Leeuw. Dit is een speciale militaire onderscheiding. Omdat Jan Brasser geen militair was heeft men hem voor deze speciale gelegenheid een tijdelijke militaire rang gegeven. Na de oorlog wilde Jan Brasser weer terug naar zijn oude functie bij de Hoogovens. Echter, om onduidelijke redenen werd hij als werknemer bij de Hoogovens geweigerd. Ook later zijn er pogingen gedaan om hem te rehabiliteren bij de Hoogovens, het huidige Tata Steel. Pas in 2019 is het gelukt om dit voor elkaar te krijgen. Hij wordt nu herdacht bij het oorlogsmonument van de Hoogovens, bij de oude hoofdingang. Er is een speciale herinneringsplaquette voor Jan Brasser aangebracht bij dit oorlogsmonument.

Ook de familie Bult heeft de oorlog overleefd. Ze zijn gewoon op het adres aan de Pagelaan blijven wonen tot 1986. Pas na de oorlog werd het bij de nabije buren van de familie Bult duidelijk wat zich allemaal tijdens de oorlog bij de familie Bult afgespeeld had. Men had daar niets van gemerkt of vermoed.

(Met dank aan Nelson Bult voor dit historische verslag)

Op de foto:
Het graf van Jan Bonekamp in IJmuiden. (Foto: aangeleverd)